Telefonoa
Ordutegia
Astelehenetik ostiralera:
9:00etatik 14:00etara

ALFONTSO X.a JAKITUNAK HIRI-GUTUNA EMAN DU

1252ko ekainaren 1ean, Alfontso X.a erregea errege izaten hasi zen, eta Santa Maria elizan bihurtutako Sevillako meskitan altxatu zuten. Erregeak bere aita Fernando III.a Santuaren erregealdia heredatzen zuen, erresuma penintsulako iparraldetik Guadalquivirreraino hedatzea lortu zuena.

Bere erregealdian, hiribildu askok beren Biztanleria Forua jaso zuten garaia izango da, Foru hitza herri hizkerara igaro eta guztion sentimendura iristen den garaia. Hiri-gutunak udal-foruak dira, eta errege-fundazioko hiribildu berrietan biztanleak erakartzeko ematen dira. Erregeak toki bati forua ematea, edo, bestela esanda, «Hiribildu» pribilegioa, garrantzi handiko eraldaketa politiko eta administratiboa zen. Herriko biztanleek berezko estatutu juridikoa jasotzen zuten, foruaren edukia, inguruko landa-biztanleriarekin kontraste garbia markatzen duena, eta beren autogobernua ahalbidetzen diena, errege-ofizialek, hau da, edukitzaileek, merinoek, justiziek eta abarrek hiribilduetan eratu gabeko lurraldeetan erabiltzen zituztenen antzeko eskumen judizial eta administratiboak bereganatzen baitituzte.

Alfontso X.a izango zen Gasteiz eta Gipuzkoako kostaldea lotzen dituzten ibai-bide dei genitzakeen hiribilduz josi zituena, artilearen merkataritza sustatzeko:

A) Oria ibaiaren ibilbideari jarraitzen dio ibilbide batek: Hagurain (Agurain), Segura, Ordizia eta Tolosa, Donostian itsasoratuz.

B) Debakoa jarraitzen duen beste bide bat: Arrasate eta Bergara, Mutrikura eta Getariara iritsita.

Alfontso X.ak 1256 eta 1272 artean hamabi hiribildu sortuko zituen Euskal Herrian: bost Gipuzkoan (Tolosa, Segura, Villafranca de Ordizia, Arrasate eta Bergara) eta gainerakoak Araban (Agurain, Santikurutze Kanpezu, Korres, Urizaharra, Kontrasta, Gatzaga Buradon eta Artziniega).

Arabako lurretan errege-hiriak sortzea ere Arriagako Kofradia boteretsuaren inguruan bildutako bertako kapareen boterearen higadura gisa interpretatzen da. Alfontso X.ak Araban emandako lehen forua Trebiñukoa izan zen, 1254ko abenduaren 20koa. 1256ko urtarrilaren 23an Alfontso X.ak Gasteizko forua eman zion Agurain izeneko Hagurain herrixkari. Fundazio horrekin, Gaztelako erregeak Nafarroako muga indartu nahi zuen, eta hori sendotu egin zen 1256ko otsailaren lehen egunetan, Corresi eta Santikurutze Kanpezuri forua eman zienean, Logroñoko Forura bidaltzen duten testu ia berdinekin.

Erregearen arreta jaso zuen hurrengo biztanleria, 16 urte geroago, Artziniega izan zen. 1272an, Alfontso X.ak Artziniegako Hiribildua sortu zuen, hasierako haietatik Gipuzkoako kostaldera desbideratuz, Altubeko portuari jarraituz eta Gasteiz, Laredo eta Castro Urdiales portu kantabriaren ibilbidearekin lotzen zuen. Edo auskalo Bizkaiko Jaunaren Urduñako eta Balmasedako hiribilduen arteko lehiagatik. Hiribildu berriari  "para siempre damosle e otorgamosle el fuero e las franquezas que han Vizcaya y el concejo de Vitoria” . Hitz horietatik nekez ondoriozta dezakegu Artziniegak eragin juridiko bikoitza zuela: bizkaitarra bere kokapen geografikoagatik, Bizkaiko Jaurerriaren mugakide izateagatik, eta Gasteizkoa bere izaera juridikoagatik. Hortik aurrera, hiribildua Bizkaiko foruaren arabera gobernatuko zen bertakoentzat, eta zerga eta ekonomia kontuetarako Gasteizko foruaren arabera.

Helbidea
Garai Plaza, 1
01474 · Artziniega (Araba)
Telefonoa
Ordutegia
Astelehenetik ostiralera:
9:00 etatik 14:00 etara
Faxa
+34 945 39 64 02